मर्मबंधातली माणसं

बाराखडी संस्थेच्या माध्यमातून आम्ही आदिवासी भागातील शाळांमध्ये विविध उपक्रम राबवतो. विद्यार्थ्यांना वेगळ्या विषयावर लिहिण्यासाठी उद्युक्त करत असतो. मुलांसमोर रिसर्च टाईप विषय मांडण्याचा प्रयत्न करतो. त्यांचे गट करून, इमारत कशी बांधली जाते?, रस्ता कसा तयार करतात? अशा प्रकारच्या विषयावर त्यांना लिहायला सांगतो. मुलींसाठी 'मासिक पाळी' हा कॉमन विषयच घेतो. कारण हल्ली मासिक पाळीवर फारसं बोललं जात नाही. पुरुषमंडळींसमोर देखील हा विषय मोकळेपणाने चर्चिला जात नाही. मागच्या वर्षी शालेय साहित्य वाटप उपक्रमाच्या निमित्ताने विद्यार्थिनींना 'माझी पहिली मासिक पाळी', 'मासिक पाळी-अंधश्रद्धा', 'मासिक पाळी अनुभव' या विषयांवर लिहिण्यास सांगितले. त्यांनी ते कागदावर अगदी मुक्तपणे मांडले. मासिक पाळीविषयी गावपाड्यांमध्ये अजूनही बऱ्याच अंधश्रद्धा पाळल्या जातात. त्यांना वेगळ्या खोलीत बसवणं, देवाला न शिवणं, जेवण आणि झोपण्यासाठी वेगळ्या खोलीची व्यवस्था करणं, तिच्या हातचे काही खायचे नाही. हे काही प्रमाणात शहरी भागात देखील होत असणार. मासिक पाळी, सॅनिटरी पॅड, टैम्पून्स आणि मेन्स्ट्रुल कप...

कराड येथील ' सेवायोग सामाजिक विकास प्रतिष्ठान ' सामाजिक क्षेत्रात काम करणारी स्वयंसेवी संस्था आहे. सामाजिक भान जपणाऱ्या तरुणांसाठी संस्थेने 'सृजन यात्रा' नामक उपक्रम सुरू केला. महाराष्ट्रातील विविध ठिकाणी काम करणाऱ्या संस्था, आदर्श व्यक्ती यांच्याशी भेट आणि संवाद साधणारी ही सामाजिक सहल आहे. संस्था आणि कर्तृत्ववान व्यक्ती यांच्या कामाची प्रेरणा नव्या पिढीला मिळावी आणि त्या प्रेरणेतून कोणीतरी त्यांच्या भागात सामाजिक काम सुरू करावे. तथा जाणिवा जागृत कराव्या हा यात्रेचा मूळ हेतू आहे. यात्रेची संकल्पना २०१४ साली मांडली गेली आणि २०१५ पासून यात्रेला सुरवात झाली. ऑक्टोबर ते डिसेंबर दरम्यान सृजन यात्रा पार पडते. ही यात्रा कमीत कमी चार ते जास्तीत जास्त आठ दिवसांची असते. त्याचे नियोजन पाच-सहा महिन्याआधी सुरू असते. तेथील संस्थांची यादी करून त्यांना भेटी देऊन यात्रेकरूंच्या जेवण आणि राहण्याच्या सोयीचे पाहिले जाते. यात्रेत सहभागी होण्यासाठी सेवायोगच्या संकेतस्थळावरून ऑनलाईन पद्धतीने नोंदणी केली जाते. त्यात अनेक प्रश्नांची विचारणा केली जाते. आणि यात्रेकरूंची निवडप्रक्रिया होते. निवड झ...

"जागतिक मासिक पाळी आरोग्य व्यवस्थापन दिनानिमित्त समाजबंध संस्थेतर्फे महिनाभर Period Revolution अभियान" एक लाख लोकांचे पाळी विषयी प्रबोधन करण्याचा निर्धार समाजबंध संस्थेने घेतला आहे. जगभर २८ मे हा 'जागतिक मासिक पाळी आरोग्य व्यवस्थापन दिन' म्हणून साजरा केला जातो. त्यानिमित्ताने या विषयावर २०१६ पासून काम करणाऱ्या समाजबंध या संस्थेच्या वतीने महिनाभर "Period Revolution २०२१" हे अभियान राबवले जात असून 'मासिक पाळीस पूरक समाज निर्मितीसाठी' असे या अभियानाचे ब्रीदवाक्य आहे. मासिक पाळी विषयी समाजात असणाऱ्या अंधश्रद्धा व अज्ञान दूर करून महिलांना सन्मानाने जगता यावं यासाठी याविषयी समाजात अगदी खुलेपणाने बोललं गेलं पाहिजे. पण सामाजिक लज्जेमुळे असे होत नाही व याचा तोटा महिलांच्या एकूणच विकासावर होतो. या विषयाची अस्पृश्यता दूर करण्यासाठी या अभियाना अंतर्गत अनेक स्पर्धांचे आयोजन करण्यात आले आहे. या अभियाना अंतर्गत पाळीविषयी जास्तीत जास्त बोललं, लिहिलं, ऐकलं व वाचलं जावं जेणेकरून याविषयी समाजात असणारी लज्जा व अस्पृश्यता नाहीशी होईल यासाठी मासिक पाळी या विषयावर विविध स्...

२०१८च्या दरम्यान जिल्हा परिषद शाळेचे केंद्रप्रमुख नवनाथ जाधव सरांबरोबर पालघर जिल्ह्याच्या तलासरी तालुक्यातील  ठराविक जिल्हा परिषद शाळांना भेटी दिल्या. त्या भेटी दरम्यान विनेश धोडी या प्रयोगशील शिक्षकाशी परिचय झाला. आमची भेट सिगलपाडा शाळेत झाली. शाळेतल्या खोलीत गेल्यावर चित्रे, फुलदाण्या आणि तोरण असे बरेच काही पाहायला मिळाले. विनेश मूळचे तलासरीच्या वेवजी गावचे. त्यांचे शालेय शिक्षण डहाणू तालुक्याच्या बोरिगाव येथील आश्रमशाळेत झाले. भांडुप येथील नवजीवन महाविद्यालयातून त्यांनी डी.एड. चे शिक्षण पूर्ण केले. ते सध्या गिरगाव केंद्रातील जिल्हा परिषद शाळा आरजपाडा येथे आहेत. विनेश यांना कार्यानुभवाची आवड शालेय शिक्षणापासूनच होती. टाकाऊपासून टिकाऊ, कागदांपासून काहीतरी बनवणे हे सारे उद्योग सुरू असायचे. शालेय शिक्षणात त्यांचा कार्यानुभव हा विषय नाही पण आवड म्हणून ते विद्यार्थ्यांना क्राफ्टिंगचे धडे देत असतात. शालेय विषय शिकवून झाल्यावर वेळ काढून विद्यार्थ्यांना क्राफ्टिंगमध्ये रममाण करण्याचा प्रयत्न सुरू असतो. गणेशोत्सव दरम्यान शाळेतील विद्यार्थ्यांसाठी मातीचा गणपती, शाळेत आलेल्या पाहुण्यांसाठ...